DICIONÁRIO DE EXPRESSÕES E FRASES LATINAS

Compilado por HENERIK KOCHER

Home - Introdução - Bibliografia - Abreviaturas

A  B  C  D  E  F  G  H  I  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  VZ

F1  F2  F3  F4  F5  F6  F7

F6: 1001-1200

1001. Fortium virorum est magis mortem contemnere quam odisse vitam. [Quinto Cúrcio, Historiae 5.9] É próprio dos homens corajosos antes desprezar a morte do que aborrecer a vida.

1002. Fortuito, non voluntate. Por acaso, não por vontade.

1003. Fortuitos casus nullum humanum consilium providere potest. [Digesta 50.8.2.7] Nenhuma intuição humana pode prever os acontecimentos fortuitos. Fortuitus casus nullo humanum consilio praevideri potest. [El Fuero Real de Espña1.470] VIDE: Casus fortuitus est qui nullo humano consilio praevideri potest.

1004. Fortuna, amica varietati, constantiam respuit. [Cícero, De Natura Deorum 2.43, adaptado] A fortuna, amiga da variedade, despreza a constância. A fortuna é vária: hoje a favor, amanhã contrária. VIDE: Actutum fortunae solent mutari; varia vita est. Fortuna vitrea est; tum cum splendet, frangitur.

1005. Fortuna amicos parat; inopia amicos probat. A sorte nos dá os amigos; a pobreza os põe à prova. É nos tempos maus que se conhecem os amigos bons. Fortuna amicos conciliat; inopia amicos probat.

1006. Fortuna belli fluxa. A sorte da guerra é vacilante. A guerra, sabe-se como começa, não se sabe como termina. Quem vai à guerra dá e leva. VIDE: Anceps belli casus. Armorum exitus semper incerti, et timidi. Belli exitus incertus. Bellorum exitus incerti. Eventus belli varii. Incerti fallax fiducia Martis. Incerti sunt exitus belli. Mars dubius. Nusquam minus quam in bello eventus respondet. Varius et dubius est belli eventus.

1007. Fortuna belli semper ancipiti in loco est. [Sêneca, Phoenissae 629] A sorte da guerra está sempre numa posição ambígua.

1008. Fortuna caeca est. A sorte é cega. Fortuna caeca est, sed eos etiam plerumque efficit caecos quos complexa est. [Cícero, De Amicitia 54] A sorte é cega, mas geralmente também cega os que ela abraçou. VIDE: Non enim solum ipsa fortuna caeca est, sed eos etiam plerumque efficit caecos, quos complexa est. Non modo fortuna ipsa caeca est, sed etiam ii saepe caeci sunt quos complexa est.

1009. Fortuna caeco trahit omnia cursu. [Lucano, De Bello Civili 568, adaptado] A sorte arrasta tudo por um caminho incerto.

1010. Fortuna, cum blanditur, captatum venit. [Publílio Siro] A sorte, quando nos acaricia, vem-nos seduzir. A fortuna, afagando, espreita, e a prosperidade é a mais suspeita. Fortuna, cum blanditur, fallit. [Divisa] A sorte, quando nos afaga, nos engana. VIDE: Cui multum mellis, multum dat fortuna veneni. Fortuna vitrea est; tum cum splendet, frangitur. Vitrea est fortuna: cum maxime splendet frangitur, nec unquam magis suspecta esse debet illius fides, quam dum maxime adulatur et obsequiosa est.

1011. Fortuna cuncta versat in contrarium. [Eurípides / Grynaeus 262] A sorte inverte todas as coisas.

1012. Fortuna est rotunda. [Bebel, Adagia Germanica] A sorte é redonda. A fortuna é vária: hoje a favor, amanhã contrária. VIDE: Fortuna, amica varietati, constantiam respuit. Fortuna vitrea est; tum cum splendet, frangitur.

1013. Fortuna extollet plus quam sapientia natos. [Pereira 124] Mais elevará os filhos a sorte do que a sabedoria. Mais vale sorte que sabedoria. Ventura te dê Deus, filho, que saber pouco te basta. VIDE: Est fortunatior quam prudentior. Ultro Deus suppeditet bona.

1014. Fortuna favet fatuis. [Owen, Epigrammata 7.30] A sorte favorece os tolos. A sorte ajuda os loucos. Aos bobos aparece Santa Maria. Quanto mais besta, mais peixe. Fortuna favet stultis. VIDE: Ad fores fortuna venit cui propitia est. Dicitur a multis quod sors est optima stultis.

1015. Fortuna favet fortibus. A sorte favorece os corajosos. A sorte protege os ousados. VIDE: Audaci favet fortuna.

1016. Fortuna favet ignavos. [Binder, Thesaurus 1187] A sorte favorece os indolentes. VIDE: Fortuna fovet ignavos.

1017. Fortuna fortes iuvat. A sorte ajuda os bravos. A fortuna ajuda aos ousados e despreza os temerosos. VIDE: Eventus docuit fortes Fortunam iuvare. Fortes fortuna iuvat. Fortes fortuna adiuvat. Fortibus est fortuna viris data.

1018. Fortuna fortes metuit, ignavos premit. [Sêneca, Medea 159] A sorte respeita os valentes e oprime os covardes. Ao homem de esforço, a fortuna lhe dá a mão.

1018a. Fortuna fovet ignavos. A sorte acaricia os indolentes. VIDE: Fortuna favet ignavos.

1019. Fortuna gloriae carnifex. [Plínio Antigo, Naturalis Historia 28.39] A sorte é o carrasco da glória.

1020. Fortuna homines caecos reddit. O dinheiro cega os homens. O dinheiro cega a razão.

1021. Fortuna hominibus plus quam consilium valet. A sorte para os homens vale mais que a sabedoria. Mais vale sorte que sabedoria. VIDE: Fortuna in homine plus quam consilium valet. Fortuna plus homini quam consilium valet.

1022. Fortuna humana fingit artatque ut libet. [Plauto, Captivi 236] A sorte molda e limita as coisas humanas de acordo com sua vontade.

1023. Fortuna immeritos auget honoribus. A sorte cobre de honras pessoas que não merecem. A sorte muitas vezes favorece a quem não merece. VIDE: Fortuna saepe indignos favet.

1024. Fortuna, immoderata in bono aeque atque in malo. [Labério] A sorte é sempre exagerada tanto nos favores como nas desgraças.

1025. Fortuna imperatrix mundi. [Carmina Burana] A sorte é a governadora do mundo.

1026. Fortuna in bello multum potest. Na guerra, a sorte pode muito. VIDE: Fors in armis plus potest quam ratio.

1027. Fortuna in homine plus quam consilium valet. A sorte para o homem vale mais que a sabedoria. Mais vale sorte que sabedoria. VIDE: Fortuna hominibus plus quam consilium valet. Fortuna plus homini quam consilium valet.

1028. Fortuna in omni re dominatur: ea res cunctas ex lubidine magis quam ex vero celebrat obscuratque. [Salústio, Catilina 8.1] A sorte exerce sua influência sobre todas as coisas: ela mais pelo capricho do que pela verdade proporciona a glória ou o esquecimento às ações dos mortais.

1028a. Fortuna instar rotae volvitur. A sorte gira como uma roda. A roda da fortuna anda mais do que a do moinho. VIDE: Fortunae rota volvitur. Pertimescenda est fortunae rota. Pertimescenda rota fortunae. Rota fortunae saepe convertitur. Rota fortunae pertimescenda est. Rotat omne fatum. Versatur celeri fors levis orbe rotae.

1029. Fortuna interdum praeter spem atque exspectationem hominibus favet. [Fedro, Fabulae, Appendix 16.1] Às vezes a sorte favorece os homens além da esperança e do desejo.

1030. Fortuna levis est dea. [Lodeiro 459] A Fortuna é uma deusa leviana.

1031. Fortuna magna magna domino est servitus. [Publílio Siro] Uma grande fortuna é uma grande escravidão para seu dono. Uma grande fortuna é uma grande escravidão. Fortuna magna domino est servitus. A riqueza é uma grande servidão para seu dono. VIDE: Magna servitus est magna fortuna; non licet tibi quicquam arbitrio tuo facere.

1032. Fortuna magna non caret formidine. [Gaal 758] Não existe grande fortuna sem ameaça. A fortuna é vária: hoje a favor, amanhã contrária. VIDE: Actutum fortunae solent mutari; varia vita est. Fortuna, amica varietati, constantiam respuit. Fortuna est rotunda. Fortuna vitrea est; tum cum splendet, frangitur. Rebus tranquillis metuas adversas sub illis.

1033. Fortuna meliores sequitur. [Salústio, Oratio Philippi 8] A sorte acompanha os melhores. Fortuna melioribus adfuit. [Tácito, Historiae 4.67] A sorte favoreceu os melhores.

1034. Fortuna miserrima tuta est, nam timor eventus deterioris abest. [Ovídio, Ex Ponto 2.2.31] A sorte mais miserável é segura, pois não há medo de coisa pior. Não se pode despir um homem nu. VIDE: An ignoras, inepte, nudum nec a decem palaestritis despoliari posse? Cantabit vacuus coram latrone viator.

1035. Fortuna multis dat nimis, satis nulli. [Marcial, Epigrammata 2.10.2] A sorte a muitos concede muito, a ninguém concede o que baste.

1035a. Fortuna multis parcere in poenam solet. [Labério] A sorte costuma poupar a muitos para puni-los.

1036. Fortuna nimium quem fovet, stultum facit. [Publílio Siro] A fortuna enlouquece a quem muito favorece. A fortuna é madrasta da prudência. VIDE: Asperius nihil est humili, cum surgit in altum. Fortuna quem nimium fovet, stultum facit. Stultum facit Fortuna, quem vult perdere.

1037. Fortuna non addit sapientiam. [Rezende 2087] A sorte não dá sabedoria.

1038. Fortuna non mutat genus. [Horácio, Epodon 1.4.6] A riqueza não muda nossa estirpe. VIDE: Licet superbus ambules pecunia, fortuna non mutat genus.

1039. Fortuna nos vincit, nisi tota vincitur. [Publílio Siro] A fortuna nos domina, se não for totalmente dominada por nós.

1040. Fortuna nulli plus quam consilium valet. [Publílio Siro] Para ninguém a sorte pode mais do que a prudência.

1040a. Fortuna nunquam perpetuo est bona. [Henderson 133] A boa sorte não permanece para sempre. VIDE: Nescis quid vesper serus vehat.

1041. Fortuna nunquam sistit in eodem statu: semper movetur. [Ausônio, Epigrammata 163] A sorte nunca permanece no mesmo estado; sempre se move. A roda da fortuna tanto anda como desanda. VIDE: Non semper erit aestas.

1042. Fortuna obesse nulli contenta est semel. [Publílio Siro] A sorte não se contenta com ferir ninguém uma só vez. Uma desgraça nunca vem só. Bem venhas, mal, se vieres só. VIDE: Abyssus abyssum invocat. Calamitas nulla sola. Eheu! nullum infortunium venit solum. Malis mala succedunt. Nulla calamitas sola. Nullum infortunium venit solum.

1043. Fortuna opes auferre potest, non animum. [Sêneca, Medea 176] A sorte pode arrebatar-me os bens, não a coragem. Bom coração quebranta má ventura.

1044. Fortuna parvis momentis magnas rerum commutationes efficit. [César, De Bello Civili 3.68] A sorte realiza grandes mudanças em breves momentos. A fortuna muda-se como o vento.

1045. Fortuna per omnia humana, maxime in res bellicas, potens. [Tito Lívio, Ab Urbe Condita 9.17] A sorte tem muito poder sobre todas as coisas humanas, principalmente na guerra. VIDE: Potens maxime in res bellicas fortuna.

1046. Fortuna plus ei favet quam meretur. A sorte o favorece mais do que merece. A sorte é cega. A fortuna é madrasta da prudência.

1047. Fortuna plus homini quam consilium valet. [Publílio Siro] A sorte vale mais para o homem que a sabedoria. Mais vale sorte que sabedoria. Fortuna plus quam consilium valet. VIDE: Fortuna hominibus plus quam consilium valet. Fortuna in homine plus quam consilium valet.

1048. Fortuna prospera potissimum vitia hominum indicat, adversa virtutes. [Bacon, De Rebus Adversis] A prosperidade revela principalmente os vícios dos homens; a adversidade, suas virtudes.

1049. Fortuna quem nimium fovet, stultum facit. [Albertano da Brescia, Liber Consolationis 12] A fortuna enlouquece a quem muito favorece. A fortuna é madrasta da prudência. VIDE: Fortuna nimium quem fovet, stultum facit.

1050. Fortuna quo se, eodem et inclinat favor. [Publílio Siro] Para o lado a que se inclina a sorte, para lá também vão os aplausos.

1051. Fortuna reddit insolentes. [Erasmo, Adagia 3.9.92] O sucesso faz os insolentes. A fortuna faz bravura.

1052. Fortuna saepe indignis munera sua largitur. Com freqüência a sorte concede seus prêmios a indignos.

1053. Fortuna saepe indignos favet. [DAPR 312] A sorte muitas vezes favorece a quem não merece. VIDE: Fortuna immeritos auget honoribus.

1054. Fortuna salutis monstrat iter. [Virgílio, Eneida 2.387] A sorte nos está mostrando o caminho da salvação.

1055. Fortuna, sicut medicus imperitus, multos necat. [Albertano da Brescia, Liber de Amore 4.7] A sorte, como o médico inexperiente, mata a muitos.

1056. Fortuna simul cum moribus immutatur. [Salústio, Catilina 2] A sorte muda junto com o caráter.

1057. Fortuna suffragante. [Cícero, Ad Familiares 10.5] Com o favor da sorte. Com a sorte do meu lado. Com a sorte do nosso lado.

1058. Fortuna turpem nulla naturam obtegit. O sucesso não esconde uma natureza má.

1059. Fortuna unde aliquid fregit, cassum est reficere. [Publílio Siro] Onde a sorte quebrou alguma coisa, é inútil tentar restaurar.

1060. Fortuna usu dat multa, mancipio nihil. [Publílio Siro] A sorte nos dá muita coisa para usufruto, nada como propriedade. VIDE: Vita mancipio nulli datur, omnibus usu.

1060a. Fortuna, ut saepe alias, virtutem secuta est. [Tito Lívio, Ab Urbe Condita 4.37] O sucesso, como em muitas outras ocasiões, acompanhou o mérito.

1060b. Fortuna vigilantibus vigilat, et dormientibus dormit. Para quem está atento, a Fortuna está acordada, e para quem está dormindo, ela dorme. A fortuna procura a quem sabe aproveitá-la.

1061. Fortuna virtutem sequitur. [André de Resende, Sententiarum Memorabilium 366] A sorte acompanha a coragem. VIDE: Ergo fortuna, ut saepe alias, virtutem est secuta.

1062. Fortuna virtutem superat. A sorte supera a coragem.

1063. Fortuna vitrea est: tum cum splendet, frangitur. [Publílio Siro] A fortuna é como o vidro: tanto brilha como quebra. Fortuna vitrea est, quae, cum maxime splendet, frangitur. [J.M.Fleischner, Handbüchlein 61] Fortuna vitrea est: frangitur quando micat. VIDE: Vitrea est fortuna.

1064. Fortuna volubilis est, et vaga. [Medina 649] A sorte é volúvel e errante. A fortuna é vária: hoje a favor, amanhã contrária. Fortuna volubilis errat. VIDE: Passibus ambiguis fortuna volubilis errat.

1065. Fortunae cetera mando. [Ovídio, Metamophoses 2.140] O mais eu entrego à sorte.

1066. Fortunae dona magna non sunt sine metu. [Publílio Siro] Não há grandes dádivas da sorte que sejam sem medo. A fortuna é como o vidro: tanto brilha como quebra. A fortuna, quando afaga, então espreita, e a próspera é mais suspeita. VIDE: Magna fortunae dona non sunt sine metu.

1067. Fortunae filius. Um filho da sorte. (=Um homem de sorte). VIDE: Plane fortunae filius: in manu illius plumbum aurum fiebat.

1068. Fortunae muneribus utendum, non fidendum. [Rezende 2079] Devem-se usar os favores da sorte, mas não se deve confiar neles.

1069. Fortunae mutationes. [Veleio Patérculo, Historia Romana 2.75] A inconstância da sorte. VIDE: Fortunae varietas.

1070. Fortunae rota versa tuae est. [Owen, Epigrammata 3.5] A roda da tua sorte girou.

1071. Fortunae rota volvitur. [Carmina Burana] A roda da fortuna está sempre girando. A roda da fortuna anda mais do que a do moinho. VIDE: Fortuna instar rotae volvitur. Versatur celeri fors levis orbe rotae.

1072. Fortunae rotam pertimescebat. [Cícero, In Calpurnium Pisonem 10] Ele temia a roda da fortuna. VIDE: Pertimescenda est fortunae rota. Pertimescenda rota fortunae. Rota fortunae pertimescenda est.

1073. Fortunae suae quisque faber est. Cada um é o artífice da própria sorte. O homem faz-se por si. Cada um é filho de suas obras. Felicidade, cada qual faz a sua. Vem a ventura a quem a procura. Fortunae faber est quilibet ipse suae. [Seybold 130] VIDE: Est unusquisque faber ipse suae fortunae. Faber est suae quisque fortunae. Faber quisque fortunae sibi. Faber quisque fortunae suae. Faber suae fortunae unusquisque est ipsus. Fabrum esse suae quemque fortunae. Fortunam sibi quisque facit. Fortunam suam quisque parat. Fortunam suam sibi quisque ipse parat. Quisque faber est fortunae suae. Suam quisque fingit fortunam.

1074. Fortunae varietas. [Cornélio Nepos, Timotheus 4] A inconstância da sorte. VIDE: Fortunae mutationes.

1075. Fortunae veniam damus. [Juvenal, Satirae 11.176] Nós desculpamos a sorte.

1076. Fortunae volucris rota adversa prosperis semper alternat. [Amiano Marcelino, Historiae 31.1] A veloz roda da fortuna sempre alterna a adversidade à felicidade. A fortuna é vária, hoje a favor, amanhã contrária.

1077. Fortunam a deo petendam, a se ipso sumendam esse sapientiam. [Cícero, De Natura Deorum 3.36] Os bens de fortuna devem-se pedir aos deuses; a sabedoria deve-se procurar em si mesmo. VIDE: Iudicium hoc omnium mortalium est: fortunam a deo petendam, a se ipso sumendam esse sapientiam.

1078. Fortunam adversam debes tolerare, ferendo, contingat forsan ne tibi deterior. [Rezende 2082] Tens de sofrer a sorte adversa, suportando-a, para que não te atinja sorte pior. Mau amo hás de aturar, com medo de piorar.

1079. Fortunam citius reperias quam retineas. [Publílio Siro] É mais fácil encontrar a sorte que retê-la. A fortuna mais asinha se acha do que se sustenta.

1080. Fortunam criminis pudeat sui. [Fedro, Fabulae 2.9.19] A Fortuna envergonha-se de seu erro.

1081. Fortunam cuique mores confingunt sui. [Publílio Siro] O caráter de cada um determina a sua sorte. Cada qual é filho de suas obras. VIDE: Fortunam sibi quisque facit.

1082. Fortunam debet quisque manere suam. [Ovídio, Tristia 4.26] Cada qual deve contentar-se com sua sorte. Cada um se contente com o que Deus lhe dá.

1083. Fortunam nemo vitare potest. Ninguém foge à sua própria sorte.

1084. Fortunam praesentem bone consule. [Pereira 100] Vela pela sorte presente. Contenta-te com teu estado, se queres viver descansado. VIDE: Praesentem fortunam boni consule.

1085. Fortunam reverenter habe. [Ausônio, Epigrammata 8.7] Aceita tua sorte respeitosamente. Aceita o bem, conforme vem.

1086. Fortunam sibi quisque facit. [Plauto, Trinummus 363] Cada um é o artífice da própria sorte. O homem faz-se por si. Cada um é filho de suas obras. Felicidade, cada qual faz a sua. Vem a ventura a quem a procura. Fortunam suam quisque parat. [DAPR 663] Fortunam suam quisque fingit. Fortunam suam sibi quisque ipse parat. Fortunam suam fingere cuique praecipue in manu propria est. [Bacon, De Fortuna 1] Está principalmente na mão de cada um construir sua sorte. Fortunam sui cuique mores fingunt. Os costumes de cada um constroem sua sorte. Cada um é filho de suas obras. VIDE: Est unusquisque faber ipse suae fortunae. Faber est suae quisque fortunae. Faber quisque fortunae sibi. Faber quisque fortunae suae. Faber suae fortunae unusquisque est ipsus. Fabrum esse suae quemque fortunae. Fortunae suae quisque faber est.

1087. Fortunam tuam pressis manibus tene: lubrica est, nec invita teneri potest. [Quinto Cúrcio, Historiae 7.8] Segura a sorte entre tuas mãos apertadas: ela é escorregadia, e não pode ser retida contra a vontade.

1088. Fortunam ut ars, fortuna ita artem amat invicem. [Aristóteles / Grynaeus 367] Como o trabalho ama a sorte, assim a sorte ama o trabalho. Vem a ventura a quem a procura. Trabalha, que Deus te ajudará. Trabalha e terás, madruga e verás. VIDE: Cum Minerva manum quoque move. Fac interim aliquid ipse, dein deos voca.

1089. Fortunatam videre vitam, donum est Altissimi. [Schrevelius 1169] Viver vida feliz é dádiva do Altíssimo.

1090. Fortunate senex, ergo tua rura manebunt! [Virgílio, Eclogae 1.47] Afortunado ancião! Assim os campos continuarão teus!

1091. Fortunati ambo. [Virgílio, Eneida 9.446] Ambos sois afortunados.

1092. Fortunato omne solum patria est. [Demócrito / Schrevelius 1184] Para o homem de sorte toda terra é sua pátria. Em toda parte se come pão. Onde me vai bem, aí é minha terra. VIDE: Illa mihi patria est, ubi pascor, non ubi nascor. Ubi pascor, non ubi nascor

1093. Fortunatus et ille deos qui novit agrestes. [Virgílio, Georgica 2.493] Feliz também é quem conhece os deuses campestres.

1094. Forum, advocationes, iudicia fugere debemus. [Sêneca, De Ira 3.9.3] Devemos fugir de tribunais, litígios e julgamentos. Antes um ovo com paz que um boi com guerra.

1095. Forum conscientiae. O tribunal da consciência.

1096. Fossoribus ortus. Nascido de agricultores. (=Uma pessoa de origem humilde).

1097. Fove quod est frigidum, flecte quod est rigidum. [Bernardes, Luz e Calor 237] Aquenta o que está frio, dobra o que está teso.

1098. Fractionem diei non recipit lex. [Jur / Black 810] A lei não toma conhecimento de uma fração de um dia.

1099. Fracturam pro fractura, oculum pro oculo, dentem pro dente restituet. [Vulgata, Levítico 24.20] Restituirá quebradura por quebradura, olho por olho, dente por dente. VIDE: Oculum pro oculo, dentem pro dente. Oculum pro oculo, dentem pro dente, manum pro manu, pedem pro pede, adustionem pro adustione, vulnus pro vulnere, livorem pro livore.

1100. Fragilis et caduca felicitas est. [Sêneca Retórico, Controversiae 2] A felicidade é frágil e passageira. A felicidade tem asas, como o tempo.

1101. Fragilitatis humanae nimia in prosperis rebus oblivio est. [Quinto Cúrcio, Historiae, 4.14.20.54] Na prosperidade esquece-se demasiadamente a fragilidade humana.

1102. Fragmenta colossi. Ruínas de um colosso. (=Diz-se de quem não corresponde à magnitude de sua família).

1103. Frangar, non flectar. [Divisa / Rezende 2095] Quebrarei, mas não me dobrarei.

1104. Frangas enim citius quam corrigas quae in pravum induruerunt. [Quintiliano, Institutio Oratoria 1.3.12] Destruirás com mais facilidade do que corrigirás as coisas que caíram no mal.

1105. Frangas, non flectes. [Divisa] Podes quebrar-me, mas não me dobrarás.

1106. Frangat nucleum qui vult nucem. [Padre Antônio Vieira, Arte de Furtar, ed. 1821, p.402] Quem quer a noz, que parta a casca. Quem quer bolota, que trepe. Quem quer fogo, busque a lenha. Quem quiser comer, depene. Frange nucis tegmen, si cupis esse nucem. [Gaal 998] Parte a casca da noz, se queres comê-la. VIDE: E nuce nucleum qui esse vult, frangit nucem. Nucleum qui esse vult, frangit nucem. Qui e nuce nucleum esse vult, frangit nucem. Qui nucleum esse vult, nucem frangat oportet. Qui vult esse nucleum, frangat nucem. Qui vult nucleum, frangat nucem.

1107. Frange esurienti panem tuum. [Vulgata, Isaías 58.7] Parte teu pão ao que tem fome.

1108. Frangenti fidem, fides frangatur eidem. [VES 10; Binder, Thesaurus 1198] A quem quebra a palavra, a ele também se quebra a palavra. Frangenti fidem, fides frangi potest. Frangentibus fidem fides non est servanda. [Boncompagno, Ad Comites Palatinos 16] Não se deve cumprir a palavra a quem quebra a sua palavra. VIDE: Dolus dolo compensatur. Fides violanti fidem non servanda. Non servanti fidem, fides non est servanda.

1109. Frangere dum metuis, franges crystallina. [Marcial, Epigrammata 14.111] Quebrarás o cristal de medo de quebrá-lo.

1109a. Frangimur, si collidimur. [Inscrição em medalha] Arruinamo-nos, se não nos entendemos.

1109b. Frangit Deus omne superbum. Deus reprime tudo que é soberbo. VIDE: Desine grande loqui: frangit Deus omne superbum.

1110. Frangit fortia corda dolor. [Tibulo, Elegiae 3.2] A dor abate até os corações valentes.

1111. Frangit inertia vires. A ociosidade destrói as forças.

1112. Frangit iram dulce verbum. Palavra mansa ira abranda. VIDE: Ardorem bílis frangit responsio mollis. Bonum est etiam bona verba inimicis reddere. Comis enim et blanda salutatio saepe conciliat amicitiam, inimicitiam diluit. Ferocitas lenitate sedatur. Frangitur ira gravis, cum sit responsio suavis. Responsio mollis frangit iram.

1113. Frangitur assidua fictilis urna via. [Pereira 123] O vaso de barro se quebra em viagem freqüente. Tantas vezes vai o cântaro à fonte, que se quebra. Tantas vezes vai o cântaro à fonte, que um dia lá fica. Desgraça de pote é caminho de riacho. VIDE: Amphora quae saepius petit fontem valde periclitatur. Cantharus assidue gestatus perdidit ansam. Casus quem saepe transit, aliquando invenit. Hydria tam diu ad fontem portatur, donec vel tandem frangatur. Ollula tam crebro fertur ad aquam, quod fracta refertur. Quem saepe transit casus aliquando invenit.

1114. Frangitur ipsa suis Roma superba bonis. [Propércio, Elegiae 3.13.60] A orgulhosa Roma se arruína por causa de sua própria prosperidade.

1115. Frangitur ira gravis, cum sit responsio suavis. [Rezende 2098] Quebra-se a ira grave, quando a resposta é suave. Resposta branda ira quebranta. Mais apaga a boa palavra que caldeira d’água. Frangitur ira gravis, cum fit responsio suavis. [Trench, Proverbs] VIDE: Bonum est etiam bona verba inimicis reddere. Comis enim et blanda salutatio saepe conciliat amicitiam, inimicitiam diluit. Favore et benevolentia etiam immanis animus mansuescit. Frangit iram dulce verbum. Ignis non exstinguitur igni. Imbre cadunt tenui rapidissima flamina venti. Mollis responsio frangit iram; sermo quoque durus suscitat furorem. Responsio mollis frangit iram. Responsio mollis frangit iram, sermo durus suscitat furorem.

1116. Frater, ave atque vale. [Catulo, Carmina 101.10] Irmão, salve e adeus.

1117. Frater est amicus quem nobis dedit natura. Um irmão é um amigo que a natureza nos deu. Frater est amicus quem donat natura. Um irmão é um amigo que nos doa a natureza.

1117a. Frater fratrem accusare non potest. Irmão não pode acusar irmão.

1117a. Frater fratri, affinis affini, vicinus vicino, figulus figulo, cantor cantori, faber fabro invidet. O irmão tem inveja do irmão; o parente, do parente; o vizinho, do vizinho; o oleiro, do oleiro; o cantor, do cantor; o ferreiro, do ferreiro. VIDE: Faber fabro invidet.

1118. Frater qui adiuvatur a fratre quasi civitas firma. [Vulgata, Provérbios 18.19] O irmão que é ajudado por seu irmão é como uma cidade forte. Frater a fratre adiutus quasi firma civitas. [Tomás a Celano, Vita Secunda 33.9] O irmão ajudado pelo irmão é como uma cidade fortificada. Frater a fratre protectus, est fortis urbs. [André de Rezende, Sententiarum Memorabilium 589] O irmão protegido pelo irmão é uma cidade forte. Frater cum adiuvatur a fratre est quasi civitas munita. [K.W.Wojcicki, Biblioteka 198] O irmão, quando é ajudado pelo irmão, é como uma cidade fortificada.

1119. Frater uterinus. [Jur / Black 400] Irmão por parte de mãe. VIDE: Consanguineus frater.

1120. Fraterna caritas colenda. O amor fraterno deve ser cultivado.

1121. Fraternum vere dulce sodalicium. [Catulo, Carmina 100] É doce a companhia fraterna. VIDE: Dulce sodalicium.

1122. Fratres enim sumus. [Vulgata, Gênesis 13.8] Somos irmãos.

1123. Fratrum concordia rara, discrepatio crebra. [DAPR 346] O entendimento entre irmãos é raro, a discórdia, freqüente. Fratrum concordia rara, disceptatio crebra. O entendimento entre irmãos é raro, a discussão, freqüente. Fratrum quoque gratia rara est. [Ovídio, Metamorphoses 1.145] É rara a concórdia entre irmãos. VIDE: Rara est gratia fratrum.

1124. Fratrum contentiones, et irae sunt acerbissime; et qui nimium amant, se nimium oderunt. [Aristóteles / Bernardes, Nova Floresta 4.345] As contendas e ódios mais cruéis são os dos irmãos, porque os que muito se amam muito se aborrecem.

1125. Fratrum irae acerbissimae. [Pereira 101] Ira de irmãos é terrível. Ira de irmãos, ira de diabos. De bom vinho, bom vinagre. Fratrum inter se irae sunt acerbissimae. [Erasmo, Adagia 1.2.50] Iras entre irmãos são terríveis. VIDE: Acerba enim bella fratrum. Acerba sunt bella fratrum.

1126. Fraudator homines cum advocat sponsum improbos, non rem expedire, sed malum dare expetit. [Fedro, Fabulae 1.16.1] O trapaceiro, quando apresenta homens desonestos para fiadores, não pretende pagar suas dívidas, mas aplicar outro engano.

1127. Fraudis atque insidiarum et perfidiae plena sunt omnia. [Cícero, Commentariolum 10] Tudo está cheio de engano, de insídias e de traição.

1128. Fraus enim legi fit, ubi quod fieri noluit, fieri autem non vetuit, id fit. [Digesta 1.3.30] Comete-se fraude contra a lei, quando se pratica aquilo que ela não quis que se fizesse, mas não proibiu que fosse feito.

1129. Fraus est accipere quod non possis reddere. [Publílio Siro] É fraude receber o que não se pode devolver.

1130. Fraus est celare fraudem. [Jur / Black 815] É crime encobrir um crime.

1131. Fraus est concessa repellere fraudem. [Ovídio, Ars Amatoria 3.491] É lícita a fraude para repelir a fraude. VIDE: Decet fraudem pellere fraude pari. Me decuit fraudem pellere fraude pari.

1132. Fraus est odiosa et non praesumenda. [Jur / Black 814] A fraude é odiosa e não deve ser presumida.

1133. Fraus et dolus nemini patrocinari debent. [Jur / Broom 245] Fraude e dolo não devem proteger ninguém.

1134. Fraus et ius nunquam cohabitant. [Jur / Black 814] A fraude e a justiça nunca moram juntas.

1135. Fraus in auctorem recidit. [DAPR 278] A fraude recai no autor. O feitiço se volta contra o feiticeiro. Quem laço me armou nele caiu. Quem faz trelas, cai nelas. VIDE: In caput auctoris facinus plerumque redundat. In laqueos, quos posuere, cadant. Incidit in foveam quam fecit. Lanam petierat, ipseque tonsus abiit. Redire saepe fraus in auctorem solet. Saepe sagittantem didicit referire sagitta, inque reum conversa recurrere plaga. Sagitta interdum resiliens percutit dirigentem.

1135a. Fraus inter proximos facile praesumitur. [Tomás Maria Vizmanos, Aforismos Legales 81] Facilmente se suspeita a fraude entre parentes.

1136. Fraus latet in generalibus. [Jur / Black 815] A fraude se esconde nas generalidades. VIDE: Dolosus versatur in generalibus. Dolus latet in generalibus.

1137. Fraus meretur fraudem. [Jur / Black 815] Fraude merece fraude.

1138. Fraus non in consilio, sed in eventu. [Jassuda Bédarride, Traité du Dol et de la Fraude 2.317] Considera-se a fraude não pela intenção, mas pela ação.

1139. Fraus omnia corrumpit. [Paulo César Fulgencio, Glossário-Vade Mecum 295] A fraude corrompe tudo. (=A fraude anula todo ato realizado sob sua égide). VIDE: Fraus vitiat omnia.

1140. Fraus pia. Uma fraude piedosa. (=Uma fraude que visa a um objetivo nobre). VIDE: Pia fraus.

1141. Fraus sibi in parvis fidem praestruit ut maiore emolumento fallat. [Bacon, Advancement of Learning 2.23.17] A perfídia constrói a confiança com pequenas ações, para enganar com maior lucro.

1142. Fraus sine poena esse potest; poena sine fraude esse non potest. [Digesta 50.16.131] Pode haver crime sem punição, mas punição sem crime não pode.

1143. Fraus sublimi regnat in aula. [Sêneca, Hippolytus 982] A perfídia reina no palácio grandioso.

1144. Fraus vitiat omnia. [Stevenson 887] A fraude vicia tudo. (=A fraude anula todo ato realizado sob sua égide). VIDE: Fraus omnia corrumpit.

1145. Fraxinus in silvis pulcherrima, pinus in hortis, populus in fluviis, abies in montibus altis. [Virgílio, Eclogae 7.65] O freixo, nas florestas, é o mais bonito; o pinheiro, nos jardins; o álamo, à beira dos rios; o abeto, nos altos montes.

1146. Fremant omnes licet, dicam quod sentio. [Cícero, De Oratore 1.44.1] Ainda que todos tremam, direi o que sinto.

1147. Frena tene et siste impetum. [Sêneca, Agamemnon 203] Refreia-te, e contém teu ímpeto.

1148. Frenis saepe repugnat equus. [Ovídio, Remedium Amoris 514] O cavalo muitas vezes refuga o freio.

1149. Frenos impone linguae, peni saepius. [Publílio Siro] Põe freios à língua, e mais ainda à voluptuosidade. Frenos impone linguae, saepius concupiscentiae.

1150. Frenos imponit linguae conscientia. [Publílio Siro] A consciência põe freios à língua.

1151. Frenum accipere. [Virgílio, Eneida 12.568] Aceitar o freio. (=Considerar-se vencido).

1152. Frenum in lingua! Põe freio na tua língua! Língua que fala, corpo que paga. VIDE: Erit lucro lingua retenta tuo.

1153. Frenum momordi. [Cícero, Ad Familiares 11.24.1] Mordi o freio. (=Dominei-me).

1154. Frequens imitatio transit in mores. [Quintiliano, Institutio Oratoria 1.11.2] A imitação freqüente transforma-se em hábito.

1155. Frequens meditatio carnis afflictio est. [Vulgata, Eclesiastes 12.12] A meditação freqüente é a aflição da carne.

1156. Frequens usus magistrorum praecepta superat. [Medina 646] O uso freqüente supera os ensinamentos dos professores. Mais fazem os anos que os livros. VIDE: Usus omnium magistrorum praecepta superat.

1157. Frequenter nomen meum obliviscar. [Petrônio, Satiricon 66] Muitas vezes eu me esqueço do meu próprio nome.

1157a. Frequentia contemptum parit. A freqüência causa depreciação. A familiaridade produz o desprezo. À casa de tua tia não vás todo dia.

1158. Frequentissimum initium calamitatis securitas. [Veleio Patérculo, Historia Romana 2.118.2] A despreocupação é a causa mais freqüente dos desastres. A desconfiança é a mãe da segurança. VIDE: Cavendi nulla est dimittenda occasio. Nemo celerius opprimitur quam qui nihil timet.

1159. Fricantem refrica. [Schottus, Adagia 253] Acaricia a quem te acaricia. Como for teu trato, assim te trato. Amor com amor se paga. Gentileza gera gentileza. Quem graças faz, graças merece. Por dar dão, dizem os sinos de Santo Antão. Fricantem frica. Fricantem refrico, foventem, foveo. Acaricio a quem me acaricia, favoreço a quem me favorece. VIDE: Beneficium beneficio provocatur. Dando retinentur amici. De bene merenti bene mereri. Gratia gratiam parit. Par pari refertur. Par pari refer. Par pro pari referto. Senes mutuum fricant.

1160. Friget quem petere piget. [DAPR 336] Quem tem vergonha de pedir, passa frio. Quem não fala, Deus não o ouve. Quem tem vergonha, morre de fome. VIDE: Apud mensam verecundari neminem decet. Inutilis rebus pudor nempe in malis. Verecundia inutilis viro egenti.

1161. Frigida aqua ferventem ollam aspergere. [Grynaeus 387] Jogar água fria na panela fervente. Jogar água fria na fervura. Frigidam aquam suffundere. [Binder, Medulla 595] Derramar água fria.

1162. Frigiditas hiemis, veris lascivia, fervor aestatis studium surripuere mihi. [Jakob Werner, Lateinisch Sprichwörter 54] O frio do inverno, o prazer da primavera, e o calor do verão me roubaram o empenho.

1163. Frigidus in Venerem senior. [Virgílio, Georgica 3.97] O velho é frio no amor.

1164. Frigora dum vitem, populi nil sibila curo. [F.V. y M.B., Colección de Refranes y Locuciones 86] Enquanto eu evito o frio, não me importo com a vaia da multidão. Ande eu farto e quente, e ria-se a gente. VIDE: Populus me sibilat, at mihi plaudo. Populus me sibilat, at mihi plaudo ipse domi, simul ac nummus contemplor in arca. Quid enim salvis infamia nummis? Quid laedit, si totus populus in te sibilet, modo tute tibi plaudas? Sine me vocari pessimum, ut simul dives vocer.

1165. Frigus et fames durissimi hostes. [Binder, Thesaurus 1203] Frio e fome, dois inimigos cruéis.

1166. Frigus inimicum est seni et tenui. [Celso, Medicina 1.9] O frio é inimigo do velho e do magro.

1167. Frondem in silvis non cernit. Na floresta não vê as copas das árvores. Está na igreja e não vê os santos. Não enxerga pataca. VIDE: Intus habet quod poscit. Nec frondem in silvis cernit. Nec frondem in silvis, nec aperto mollia prato gramina, nec pleno flumine cernit aquam.

1168. Frons aperit, quidquid dissimulare cupis. [Binder, Medulla 595] O rosto descobre o que se deseja esconder.

1169. Frons domini plus prodest quam occipitium. [Plínio Antigo, Naturalis Historia 18.31] O rosto do dono é mais útil que sua nuca. O olho do dono vale mais que o seu calcanhar. O olho do dono engorda o cavalo. Frons domini plus potest quam occipitium. O rosto do dono pode mais que sua nuca. Frons domini multum prodest. O olho do dono é muito útil. VIDE: Domini frons plus prodest quam occipitium. Frons occipitio prior est. Frons occipite prior. Oculus domini facit equum pinguem. Oculus domini in agro fertilissimus est. Oculus domini saginat equum.

1170. Frons est animi ianua. [Cícero, Commentariolum 11, adaptado] O rosto é a porta da alma. O mal e o bem à face vêm. VIDE: Vultus animi ianua et tabula. Vultus ac frons animi ianua. Vultus animi ianua est.

1171. Frons hominem praefert. [Virgílio, Eneida 10.211; Pereira 115] O rosto revela o homem. O mal e o bem à face vêm. De ruim gesto nunca bom feito. Frons hominem praescit.

1172. Frons hominis saepe mentitur. [Dumesnil, Latin Synonims 244] O rosto do homem muitas vezes engana. Quem vê cara, não vê coração.

1173. Frons occipitio prior est. [Marcos Catão, De Agri Cultura 4] O rosto vale mais que a nuca. O olho do dono vale mais que o seu calcanhar. O olho do dono engorda o cavalo. Frons occipite prior. [Medina 605] VIDE: Frons domini plus potest quam occipitium. Frons domini plus prodest quam occipitium. Oculus domini facit equum pinguem.

1174. Frons, oculi, vultus persaepe mentiuntur. O rosto, os olhos e a fisionomia quase sempre mentem. Quem vê cara, não vê coração. Não se deve julgar pelas aparências. Frons, oculi, vultus persaepe mentiuntur; oratio vero saepissime. [Cícero, Ad Quintum 1.15] O rosto, os olhos, a fisionomia mentem freqüentemente; a palavra, porém, com muito mais freqüência.

1175. Fronte capillata pollet occasio. [Pereira 109] A ocasião, cabeluda na testa, tem muito poder. Aproveita, enquanto é tempo.

1176. Fronte capillata, post est occasio calva. [Dionísio Catão, Disticha 2.26] A ocasião que tem cabelos na testa, é calva na nuca. Aproveita, enquanto o Brás é tesoureiro. Fronte statim arripienda est occasio, nam fronte capillata est, post est occasio calva. A ocasião deve ser imediatamente agarrada pela frente, pois a frente é cabeluda, por trás a ocasião é calva. VIDE: Aestas non semper fuerit; componite nidos. Cum ferrum candet, cudere quemque decet. Oblata occasio neutiquam est omittenda, namque post est occasio calva, licet fronte capillata. Occasio a fronte comata, ab occipitio calva est.

1177. Fronte et oratione magis quam ipso beneficio capiuntur homines. Os homens são cativados mais pela aparência e pela conversa que pelo próprio benefício. VIDE: Homines fronte et oratione magis quam ipso beneficio capiuntur.

1178. Fronti nulla fides. [Juvenal, Satirae 2.8] (Não tenhas) nenhuma confiança na cara. Quem vê cara, não vê coração. Não creias no que parece. As aparências enganam. Debaixo de bom saio está o homem mau. Frontis nulla fides. VIDE: Decipit frons prima multos. Homo non est ex fronte diiudicandus. Ne fronti crede. Nolito fronti credere. Non omne id quod fulget aurum est. Nulla fides fronti.

1179. Fronti ocream, tibiae galeam aptas. Estás pondo a polaina na cabeça e o capacete na perna. Fazes as coisas às avessas. Fronti ocream, tibiae galeam applicat. [Manúcio, Adagia 1266] VIDE: Ocream capiti, tibiae galeam ne adaptes.

1180. Fruare dum licet. [Terêncio, Heauton Tumorumenos 344] Aproveita enquanto se pode. Aproveita enquanto o Brás é tesoureiro.

1181. Fructibus ex propriis arbor cognoscitur omnis. [Beda, Proverbiorum Liber / DAPR 76] Toda árvore se conhece pelos próprios frutos. Pelo fruto se conhece a árvore. De tal árvore, tal fruto. Fructibus ipsa suis, quae sit, cognoscitur arbor. [Medina 604] Pelos seus frutos conhece-se como é a própria árvore. VIDE: Arbor ex fructu cognoscitur. De fructu arborem cognosco. E fetu cognosco arborem; e factis hominem iudico. E fructu arborem cognosco. E fructu arborem. Ex fructu arbor agnoscitur. Ex fructu arbor. Ex fructu cognoscitur arbor. Ex fructu proprio cognoscitur arbor. Unaquaeque enim arbor de fructu suo cognoscitur.

1182. Fructu, non foliis, arborem aestima. [Epígrafe de Fábula de Fedro 3.16 / Rezende 2106] Há de se estimar a árvore pelo fruto, não pelas folhas. Pelas obras, e não pelo vestido, é o homem conhecido. VIDE: A fructibus arborem aestima.

1183. Fructus abest, facies cum bona teste caret. [Ovídio, Ars Amatoria 3.308] Não se tira nenhum proveito de um rosto bonito, quando não há testemunha.

1183a. Fructus amoris amor. [Henderson 136] O amor é fruto do amor. Se queres ser amado, ama. Amor com amor se paga. VIDE: Amor amorem gignit. Si vis amari, ama.

1184. Fructus autem iustitiae in pace seminatur, facientibus pacem. [Vulgata, Tiago 3.18] O fruto da justiça se semeia em paz por aqueles que fazem obras de paz.

1185. Fructus autem spiritus est caritas, gaudium, pax, patientia, benignitas, bonitas, longanimitas, mansuetudo, fides, modestia, continentia, castitas. [Vulgata, Gálatas 5.22-23] O fruto do espírito é o amor, o gozo, a paz, a paciência, a benignidade, a bondade, a longanimidade, a mansidão, a fidelidade, a modéstia, a continência, a castidade.

1186. Fructus enim lucis est in omni bonitate, et iustitia, et veritate. [Vulgata, Efésios 5.9] O fruto da luz consiste em toda bondade, e justiça, e verdade.

1186a. Fructus honos oneris; fructus honeris onus. A glória é fruto do sacrifício; o peso é fruto da glória.

1187. Fructus intelleguntur deductis impensis. [Digesta 5.3.36.5] Consideram-se rendimentos, deduzidas as despesas. Fructus non sunt nisi deductis impensis. [Jur] Não há rendimentos antes de se deduzirem as despesas.

1187a. Fructus non multus ager est ubi non bene cultus. [Wander 26] Não há muito fruto, quando o campo não é bem cultivado. Como semeares, assim colherás. Quem semeia, colhe. VIDE: Fertilis, assiduo si non renovetur aratro, nil, nisi cum spinis gramen, habebit ager. Quae enim seminaverit homo, haec et metet. Quale semen, talis est messis. Sementem ut feceris, ita metes. Sicut ager colitur, sic fructibus hic redimitur. Turpiter seminasti, male messuisti. Ut ager colitur, ita dat fructus. Ut sementem feceris, ita et metes. Ut severis, ita metes.

1188. Fructus pendentes pars fundi videntur. [Digesta 6.1.44] Frutos pendentes consideram-se parte do terreno. Fructus, quamdiu solo cohaerent, fundi esse. Os frutos, enquanto estiverem ligados ao solo, fazem parte do terreno.

1189. Fructus perceptos villae non esse constat. [Digesta 19.1.17.1] Entende-se que os frutos colhidos não fazem parte da propriedade.

1190. Fruendis voluptatibus crescit carendi dolor. [Plínio Moço, Epistulae 8.5.2] Com o gozo da felicidade aumenta a dor de ser dela privado.

1191. Fruere die dum licet. [Branco 334] Aproveita o dia, enquanto podes. A um bom dia, abre-se-lhe a porta. Quando a sorte chega, abre a porta. VIDE: Accipe quam primum, brevis est occasio lucri. Arripienda quae offeruntur. Carpe diem.

1192. Fruere die praesenti. Aproveita o dia de hoje.

1193. Fruere fortuna tua. Aproveita a tua sorte. VIDE: Fruere tua fortuna. Utere sorte tua.

1194. Fruere hora. [Inscrição em relógio] Aproveita esta hora.

1195. Fruere iucunde praesentibus, cetera extra te. Desfruta do presente com alegria; o resto está fora do teu alcance.

1196. Fruere praesentibus; futura diis committe! Aproveita o presente; o futuro entrega aos deuses! O futuro a Deus pertence. VIDE: Cursus fatorum nescit mens ulla virorum; solius est proprium scire futura Dei. Futura nemo videt. Latent futura. Praesentia scire fas homini; solique Deo praescire futura. Quae post vitam futura sunt, incerta. Quod praeteriit, certum est, futurum vero obscurum. Solius est proprium scire futura Dei. Solus Deus futura novit.

1197. Fruere tua fortuna. Aproveita a tua sorte. VIDE: Fruere fortuna tua. Utere sorte tua.

1198. Frugalitas miseria est rumoris boni. [Publílio Siro] Frugalidade é pobreza com boa fama.

1199. Frugalitas paupertas voluntaria est. [Sêneca, Epistulae Morales 17.5] A frugalidade é a pobreza voluntária.

1200. Fruges consumere nati. Homens nascidos somente para comer os frutos da terra. VIDE: Nos numerus sumus et fruges consumere nati.

Ao TOPO