DICIONÁRIO DE EXPRESSÕES E FRASES LATINAS

Compilado por HENERIK KOCHER

Home - Introdução - Bibliografia - Abreviaturas

A  B  C  D  E  F  G  H  I  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  VZ

I1  I2  I3  I4  I5  I6  I7  I8  I9  I10  I11  I12  I13

I7: 1201-1400

1201. In totum. Inteiramente. In tota.

1201a. In tragoedia comicus. Um palhaço na tragédia. (=Uma coisa absurda).

1202. In tranquillo esse quisque gubernator potest. [Publílio Siro] Em mar tranqüilo, qualquer um pode ser piloto. Enquanto o mar bonança, todos são bons pilotos. In tranquillo gubernator quilibet esse potest. [Binder, Thesaurus 1476].

1203. In tranquillo tempestatem adversam optare dementis est. [Cícero, De Officiis 1.83] Quando se está na tranqüilidade, escolher a tempestade hostil é coisa de demente. Quem está bem, deixe-se estar. Quem bem está e mal escolhe, por mal que lhe venha não se anoje. VIDE: Bene qui stat, non moveatur. Maritimus cum sis, ne velis fieri terrestris.

1204. In transitu. [Jur / Broom 363] Em trânsito. Na passagem. Ao passar. De passagem. VIDE: In itinere.

1205. In tria tempora vita dividitur: quod est, quod fuit et quod futurum est. [Sêneca, De Brevitate Vitae 10.2] A vida se divide em três tempos: o que é, o que foi e o que será.

1206. In tribulatione magna sumus. [Vulgata, Neemias 9.37] Nós estamos numa grande tribulação. In tribulatione magna sum. Estou numa grande aflição. Estou entre talas.

1206a. In tribus rebus homo cognoscitur: in loculo, in poculo, in ira. [Florilegium Hebraicum 40] Conhece-se o homem por três coisas: pela sua casa, pelo seu copo, pela sua ira.

1207. In tribus verbis. Em três palavras. Resumindo. Em resumo. VIDE: In summa.

1208. In tributis esse rei publicae nervos nemini dubium est. [Ulpiano, Digesta 48.18.1.20, adaptado] Ninguém tem dúvida de que nos tributos estão os nervos do estado.

1209. In tristitia hilaris, in hilaritate tristis. [Giordano Bruno, Il Candelaio 3.7] Risonho na tristeza, triste no riso.

1210. In trivio sum. [Apostólio 8.43] Estou numa encruzilhada. In trivio versor. [Schottus, Adagia 71] In trivio consisto. [Manúcio, Adagia 100] Estou parado na encruzilhada. VIDE: Sum in trivio.

1211. In turpi re peccare, bis delinquere est. [Publílio Siro] A falta é dobrada quando tem por objeto ato vergonhoso.

1212. In tuto res est. [Pereira 121] Segura está a mercadoria.

1213. In tuum ipsius exitium reperisti. [Luciano / Manúcio, Adagia 53] Criaste a tua própria perdição. Caíste na rede que armaste. Quem arma trelas, cai nelas. VIDE: Hanc technam in te ipsum struxisti.

1214. In tuum ipsius sinum inspue. [Manúcio, Adagia 278] Cospe no teu próprio seio. Mete a mão no teu seio. Mete a mão na consciência. Macaco, olha teu rabo. In tuum ipsius sinum inspice. Olha no teu próprio seio. VIDE: In te descende! Nosce teipsum.

1215. In ultimis. No último momento. Em grande dificuldade. VIDE: In articulo mortis. In extremis. In extremis vitae momentis. In supremis.

1216. In ultimo casu. No último caso.

1216a. In umbra desino. [Inscrição em relógio de sol] Na escuridão, eu paro.

1217. In universo orbe. No mundo inteiro.

1218. In uno habitare non possunt vigor pulchritudinis, et gemitus senectutis. [S.Agostinho, Tractatus 32.9] Não podem morar na mesma pessoa o vigor da beleza e o gemido da velhice. VIDE: Senectus et pulchritudo corporis in uno habitare non possunt.

1219. In unoquoque virorum bonorum habitat deus. [Sêneca, Epistulae Morales 41.2] Em cada homem de bem habita um deus.

1220. In uno corpore multa membra habemus, omnia autem membra non eumdem actum habent. [Vulgata, Romanos 12.4] Em um corpo temos muitas partes, mas todas as partes não têm a mesma função.

1221. In usu. Em uso. Em uso freqüente.

1222. In usum. Para uso.

1223. In usum Delphini. Para o uso do delfim. (=1.Delfim, título atribuído aos herdeiros do trono da França. 2.Edição in usum Delphini. Edição expurgada). VIDE: Ad usum Delphini.

1224. In utramque dormit aurem. [Dumaine 238] Ele dorme sobre qualquer das duas orelhas. Nada o perturba. In utramvis dormire aurem. [Erasmo, Adagia 1.8.19] Dormir sobre qualquer das duas orelhas. VIDE: Dormit in utramvis aurem quem cura relinquit. In aurem utramque dormire. In aurem utramvis dormire.

1224a. In utraque fortuna. [Divisa] Com a sorte favorável ou desfavorável.

1225. In utroque casu. Em qualquer caso. Em ambos os casos.

1226. In utroque iure. [Jur / Black 940] Em ambos os direitos. (=No direito civil e no direito canônico). In utroque.

1227. In utrumque paratus. [Divisa] Preparado para qualquer eventualidade. In utrumque paratus, seu versare dolos seu certae occumbere morti. [Virgílio, Eneida 2.61] Preparado para qualquer acontecimento, seja para preparar enganos, seja para enfrentar a morte certa. VIDE: Ad utrumque paratus. Ad utrumvis paratus.

1228. In vacuo. No vazio.

1229. In vacuo pectore regnat amor. [Ovídio, Amores 1.1.26] O amor reina no coração ocioso.

1229a. In vacuum semper lapides iactancia fundit. A jactância sempre atira as pedras no vácuo. Quem muito fala, pouco faz.

1230. In valle lacrimarum. [Vulgata, Salmos 83.7] Neste vale de lágrimas. VIDE: In hac lacrimarum valle.

1231. In vanum laborat qui omnibus placere contendit. Sofre em vão quem pretende agradar a todos. Ninguém pode agradar a todos. Nenhuma Maria pode agradar a todos os Manéis. VIDE: Difficile omnibus placere. Frustra laborat qui omnibus placere studet. Nemo invenitur qui satisfaciat omnibus. Nemo omnibus placet. Omnibus placere impossibile est.

1232. In varietate voluptas. [Rezende 2843] O prazer está na variedade. A variedade deleita. Tudo enfada, só a variedade recreia. VIDE: Delectat varietas. In omni re semper grata varietas. Natura diverso gaudet. Sensus delectat varietas. Variatio delectat. Varietas delectat.

1233. In venatu periit. [Caro y Cejudo, Refranes 61] Morreu na caçada. Foi buscar a lã e voltou tosquiado. VIDE: Captantes capti sumus. Venatu perire.

1234. In Venere semper certat dolor et gaudium. [Publílio Siro] No amor sempre estão em guerra o sofrimento e o prazer.

1235. In Venere semper dulcis est dementia. [Publílio Siro] No amor há sempre uma doce loucura.

1236. In Veneris ludo timor est et sollicitudo. [Tosi 1406] No jogo do amor há medo e preocupação.

1237. In vento et in aqua scribere. Escrever no vento e na água. (=Fazer promessas vãs). VIDE: In aqua scribere. In vino scribere. Mulier cupido quod dicit amanti in vento et rapida scribere oportet aqua. Scribere in vento et in aqua.

1238. In vento scribit laedens, in marmore laesus. Quem fere escreve no vento; quem é ferido escreve no mármore. Quem bate esquece; quem apanha lembra.

1239. In ventre fit prima digestio. [Macróbio, Saturnalia 7.4] A primeira digestão se faz no ventre. VIDE: Prima digestio fit in ore.

1240. In ventum verba profertis. [Vulgata, Jó 6.26] Proferis palavras ao vento. VIDE: Dat verba in ventos. Quid in ventum verba fundis?

1241. In verbis. Textualmente. Nestes termos. VIDE: In ipsis verbis. Ipsis litteris. Ipsis verbis. Litteratim et verbatim. Litteratim. Suis verbis. Verbatim. Verbatim et litteratim. Verbatim, litteratim et punctatim.

1242. In verbis amanda sunt vera, non verba. [Medina 649] Nas falas, devem ser amadas as verdades, não as palavras.

1243. In verbis simus faciles, dummodo conveniamus in re. Sejamos claros nas palavras, de modo a nos entendermos no objeto.

1244. In verbo suavis, in re gravis. [DAPR 647] Suave nas palavras, mas severo nas ações. Cara de beato, unhas de gato. VIDE: Blandissimi adulatores et mordacissimi detractores.

1245. In veritate victoria. [Divisa] A vitória está na verdade.

1245a. In verso ordine omnia facis. Fazes tudo invertido. Pões o carro à frente dos bois.

1246. In vestimentis non est sapientia mentis. [Neander, Gnomologia Graeco-Latina 247; Rezende 2851] Não está nas roupas a sabedoria da mente. O hábito não faz o monge. O hábito não faz o monge, mas faz parecer de longe. A barba não faz o filósofo. O hábito não faz o frade. Pelas obras, e não pelo vestido, é o homem conhecido. O hábito elegante cobre, às vezes, um tratante. In vestimentis non stat sapientia mentis. [Trench, Proverbs and Teir Lessons] VIDE: Ars non est veste cognoscenda. Barba non facit philosophum. Barba non facit philosophum, neque vile gerere pallium. Simia simia est, etiam si aurea gestet insignia.

1247. In Vetere Novum latet, in Novo Vetus patet. [Bretzle 55] No Velho (Testamento) está latente o Novo; no Novo está patente o Velho.

1248. In via stultus ambulans, cum ipse insipiens sit, omnes stultos aestimat. [Vulgata, Eclesiastes 10.3] O insensato que vai pelo seu caminho, sendo ele um insipiente, a todos reputa por insensatos. In via stultus ambulans, cum ipse stultus sit, omnes stultos reputat.

1249. In viam redire. Retornar à estrada. VIDE: E diverticulo ad viam redire.

1250. In vicem. Um de cada vez. Sucessivamente.

1251. In victoria vel ignavis gloriari licet; adversae res etiam bonos detractant. [Salústio, Bellum Iugurthinum 53] Na vitória, até os covardes podem vangloriar-se; a derrota envergonha até os bravos.

1252. In vili veste nemo tractatur honeste. [Trench, Proverbs and Their Lessons; Rezende 2858] Em roupa ruim, ninguém é tratado com respeito. Quem anda mal vestido, é mal recebido. VIDE: Causidicum vendit purpura. Vestis virum facit. Vir bene vestitus pro vestibus videtur peritus.

1253. In vinculis caritatis. [Vulgata, Oséias 11.4] Com as cadeias do amor.

1254. In vindicando criminosa est celeritas. [Publílio Siro] No vingar-se, é criminosa a pressa. VIDE: In iudicando criminosa est celeritas.

1255. In vino feritas. No vinho, se encontra a crueldade. Onde entra o vinho, sai a razão. In vino feritas, iurgia, probra, Venus. [F.Picinelli, Lumina Reflexa 475] No vinho, se encontra a crueldade, as disputas, os crimes, os prazeres do amor. VIDE: Cum vinum intrat, exit sapientia. In vino veritas. In vino verum. Insanire facit sapientes copia vini. Vino intrante, foras subito sapientia vadit.

1256. In vino, in ira, in puero semper est veritas. [Sweet 33] No vinho, na ira, na criança sempre está a verdade.

1257. In vino scribis. [Schottus, Adagia 12] Escreves no vinho. (=Prometes o que não cumprirás). VIDE: In aqua scribis. In arena scribis. In cinere scribis. Per aquam scribis. Scribis in aqua.

1258. In vino veritas. [Plutarco / Apostólio 8.44; Erasmo, Adagia 1.7.17] No vinho, a verdade. No vinho está a verdade. Quando o vinho desce, as palavras sobem. Cachaceiro não tem segredo. In vino verum. VIDE: Aperit praecordia Liber. In vino feritas. Si latet in vino veritas, ut proverbia dicunt, invenit verum Teuto, vel inveniet. Vulgo veritas iam attributa vino est.

1259. In virgine forma dotis dimidium. Na moça a beleza é a metade do dote. Linda cara, meio dote. Mulher bonita nunca é pobre. VIDE: Formosa virgo est dotis dimidium. Formosa virgo est: dotis dimidium vocant isti, qui dotes neglegunt uxorias. Formositas dimidium dotis. Virgo formosa, etsi sit oppido pauper, tamen abunde dotata est.

1260. In virtute posita est vera felicitas. [Sêneca, De Vita Beata 16] É na virtude que se encontra a verdadeira felicidade.

1261. In virtute sunt multi ascensus. Na virtude há muitos caminhos.

1262. In viscum volucres ducit cum cantibus auceps. [Binder, Thesaurus 1486] Com música, o passarinheiro atrai os pássaros para o visgo. Com mel se pegam as moscas.

1263. In vita nihil est nisi propagatio miserrimi temporis. [Cícero, Ad Familiares 5.15] Na vida nada existe senão a continuidade de momentos infelizes.

1264. In vitae primordiis. No começo da vida.

1265. In vitium ducit culpae fuga, si caret arte. [Horácio, Ars Poetica 31] A fuga de um erro nos conduz a outro, se nos falta habilidade.

1266. In vitro. No vidro. (=No tubo de ensaio).

1267. In vivo. Em organismo vivo.

1268. In voluptate spernenda et repudianda virtus vel maxime cernitur. [Cícero, De Legibus 1.52] Vê-se a virtude principalmente quando se despreza e se repudia o prazer.

1269. In vota miseros ultimus cogit timor. [Sêneca, Agamemnon 510] O pavor leva os infelizes a rezar.

1270. In vulgus manant exempla regentum. [Claudiano, De Consulato Stilichonis 1.168] Os exemplos dos governantes recaem sobre o povo. Assim como vive o rei, vivem os vassalos. Qual o rei, tal a grei. Tal senhor, tal servo. VIDE: Exemplum regis, vitae clientum. Exemplum regis ceteri imitati sunt. Insequitur dominum fluxa caterva suum. Ministri ferunt dominorum suorum mores. Qualis dominus, talis et servus. Quidquid principes faciunt, praecipere videntur.

1271. In vultu est audacia mixta pudori. [Ovídio, Metamorphoses 9.509] No seu rosto está a audácia misturada ao pudor.

1272. Inanes sententiae philosophorum. As sentenças dos filósofos são inúteis.

1273. Inani spe flagrat. [Erasmo, Adagia 4.3.5] Ele arde com esperanças vãs.

1274. Inania verba. (=Título de soneto de Olavo Bilac). Palavras vãs. VIDE: Steriles nugae et inania verba.

1274a. Inanis carpit iter tutum. Quem nada tem, segue caminho seguro. Quem não tem não teme. Ninguém pode despir um homem nu. VIDE: Cantabit vacuus coram latrone viator. Tutum carpit inanis iter.

1275. Inanis venter non audit verba libenter. [Flos Medicinae Scholae Salerni, Cibatio] Estômago vazio não gosta de ouvir discursos. Estômago vazio não tem ouvidos. Ventre em jejum não ouve a nenhum. VIDE: Caecus venter verba non curat. Difficile est vacuo verbis imponere ventri. Ieiunus venter non audit verba libenter. Venter famelicus auriculis caret. Venter aures non habet. Venter auribus caret. Venter caret auribus.

1276. Inanis verborum torrens. [Quintiliano, Institutio Oratoria 2.7.23, adaptado / Rezende 2536] Uma inútil torrente de palavras.

1277. Inaniter aquam consumis. [Manúcio, Adagia 181] Gastas a água em vão. (=É uma alusão à água das clepsidras que mediam o tempo dado aos advogados para exporem seus pleitos). Perdes teu tempo! Perdes teu latim. VIDE: Aquam perdis. Frustra aquam consumis. Frustra aquam perdis.

1278. Inanium inania consilia. [Erasmo, Adagia 3.5.29] São inúteis os conselhos dos levianos.

1278a. Inattentionem oculorum marsupium luere solet. [Bernolák 300] A bolsa costuma pagar a distração dos olhos.

1279. Inaudita altera parte. [Jur] Sem que a parte contrária tenha sido ouvida. Quem só ouve uma das partes, só sabe parte da verdade. VIDE: Audiatur et altera pars. Qui aliquid statuerit, parte inaudita altera, aequum licet dixerit, haud aequum fecerit.

1280. Incauta futuri mortalitas! [Sêneca Retórico, Controversiae 9] Ó mortais que ignorais o futuro!

1281. Incaute factum pro non facto habetur. [Digesta 28.4.1.1, adaptado] O que é feito sem precaução é considerado não feito.

1282. Incedis per ignes suppositos cineri doloso. [Horácio, Carmina 2.1.7] Andas sobre brasas cobertas de cinzas enganadoras. VIDE: Latet anguis in herba. Sub omni lapide scorpius dormit. Tractas et incedis per ignes suppositos cineri doloso.

1283. Incendit omnem feminae zelus domum. [Grynaeus 252] O ciúme de uma mulher põe fogo na casa toda. Mulher ciumenta, menino chorão, casa que goteja, e burro topão, são tormentos dum cristão.

1284. Incendium aere alieno non exuit debitorem. [Codex Iustiniani 4.2.11] Incêndio não libera o devedor de sua dívida.

1285. Incendium ignibus exstinguitur. [Montaigne, Essais 3.5] O incêndio se extingue com fogo. Mordedura de cão cura-se com o pelo do mesmo cão. Incendium ignibus exstinguetur. [Tertuliano, De Pudicitia 16] Com fogo se extinguirá o incêndio. VIDE: Scorpio scorpionem curat.

1286. Inceptum est: retro abire non licet, nec relinquere oportet. [Tomás de Kempis, De Imitatione Christi 4.56.26] Eu comecei; não me é permitido recuar, nem devo parar.

1287. Incerta peti, certa deseri. [Sêneca Retórico, Suasoriae 10] Deseja-se o duvidoso, despreza-se o certo. Deixar o certo pelo duvidoso. VIDE: Ab ipsa messe discedere. Certa amittimus dum incerta petimus. Certa omittimus dum incerta petimus.

1288. Incerta pro certis, bellum quam pacem malebant. [Salústio, Catilina 17] Preferiam o incerto ao certo, a guerra à paz.

1289. Incerta pro nullis habentur. [Jur / Black 942] As coisas incertas são tidas como inexistentes.

1290. Incerta pro spe non munera certa relinque. [Aviano, Fabulae 20.17] Não abandones vantagens certas por esperança incerta. Não deixes o certo pelo duvidoso. VIDE: Certa pro incertis dimittenda non sunt.

1291. Incertam frustra, mortales, funeris horam quaeritis, et qua sit mors aditura via. [Propércio, Elegiae 2.27.1] Em vão, mortais, procurais conhecer a hora incerta de vossos funerais e o caminho por onde a morte virá.

1292. Incerte errat animus, praeterpropter vitam vivitur. [Ênio / Aulo Gélio, Noctes Atticae 19.11] O espírito vaga sem objetivo, vive-se a vida ao acaso.

1293. Incerti fallax fiducia Martis. [Sílio Itálico, Punica 6.333] É enganadora a fidelidade do vacilante Marte. Quem vai à guerra, dá e leva. Guerra começada, só Deus sabe quando acabada. Incerti sunt exitus belli. [Cícero, Philippica 13.5] São incertos os resultados da guera. VIDE: Fortuna belli fluxa. Incertus est belli exitus. Mars communis.

1294. Incertitudo vitiat actum. [Jur] A imprecisão vicia o ato.

1294a. Incertitudo impedit condemnationem. [Jur] A incerteza impede a condenação.

1295. Incerto certum, praesens praepono futuro. Coloco o certo à frente do duvidoso, o que está presente à frente do que será. VIDE: Certa sequens, incerta cavens, praesentia curo.

1296. Incertum est quando, certum est aliquando mori. [Tosi 605] É incerto quando, mas é certo que vamos morrer em algum momento. Morte certa, hora incerta. VIDE: Certa mihi mors, incerta est funeris hora. Moriendum enim certe est, et id incertum an hoc ipso die. Mors certa, hora incerta. Mors certa est, funeris hora latet. Mors certa, hora mortis incerta. Mors certa, tempus incertum. Mors est certa, dies vero mortis est incertus. Mors est res certa, nihil est incertius hora. Mors cuivis certa, nihil incertius hora; ibimus absque mora, sed qua nescimus in hora. Morte nihil certius est, nihil vero incertius quam eius hora. Mortis dies omnibus incertus.

1297. Incertum est quo loco te mors exspectet; itaque tu illam omni loco exspecta. [Sêneca, Epistulae Morales 7.26] É incerto o lugar onde a morte pode esperar-te; aguarda-a, pois, em todo lugar.

1298. Incertus animus dimidum est sapientiae. [Publílio Siro] Espírito em dúvida é meia sabedoria. Quem duvida não se engana. VIDE: Dubium sapientiae initium.

1299. Incertus animus remedium est sapientiae. A dúvida é o instrumento da sabedoria. A dúvida é o começo da sabedoria.

1300. Incertus est belli exitus. [Rezende 2555] É incerto o resultado da guerra. A guerra, sabe-se como começa, não se sabe como termina. VIDE: Anceps belli casus. Anceps belli exitus. Anceps fortuna belli. Incerti fallax fiducia Martis. Incerti sunt exitus belli.

1301. Incidis in Scyllam cupiens vitare Charybdim. [Gautier de Lille, Alexandreis 5.301] Tu cais em Cila, querendo evitar Caribde. (=Tentando evitar o redemoinho, precipita-se contra o penhasco). Escapei do trovão e dei no relâmpago. Saí do lodo, caí no arroio. Incidit in Scyllam qui vult vitare Charybdim. Cai em Cila quem quer evitar Caribde. Incidit in Scyllam, cupiens vitare Charybdim. [Pereira 106] VIDE: Cineres evitans, in carbones incidi. De calcaria in carbonariam pervenire. Effugiens Charybdim, incidi in Scyllam. Evitata Charybdi in Scyllam incidi. Evitata Charybdi in Scyllam concidi. Hi vitaturi lupum inciderunt in leonem. Tendebat de fumo ad flammam.

1302. Incidit in flammas, cupiens vitare favillas. [Pereira 106] Quem queria evitar as brasas, caiu nas chamas. Saltou das brasas e caiu nas labaredas. Fugindo ao fogo, caiu nas brasas. Saiu de um atoleiro e meteu-se em outro. Incidit in prunas, cupiens vitare patellam. Quem queria fugir do prato, caiu nas chamas. VIDE: Dum vito fumum, flammam in ipsam decido. Dum vito fumum, cecidi in ignem fervidum. Fugientes fumum in ignem incidimus. Fumum fugiens, in ignem incidi. Fumum fugi, in ignem incidi. Qui fugit patellam, cadit in prunas.

1303. Incidit in foveam quam fecit. [Vulgata, Salmos 7.16] Caiu no buraco que cavou. Caiu no laço que armou. Incidit in foveam qui primus fecerat illam. [DAPR 396] O primeiro a cair no buraco foi quem o cavou. Quem laço me armou nele caiu. Quem faz trelas cai nelas. Incidet in foveam quam fecit. Cairá no buraco que cavou. VIDE: Fraus in auctorem recidit. Hanc technam in te ipsum struxisti. In foveam cecidit quam fecerat ipse. Praecaveat lapsum qui fratri suffodit antrum. Qui fodit foveam, incidet in eam, et qui volvit lapidem, revertetur ad eum. Qui foveam fodit, incidet in eam, et qui statuit lapidem proximo, offendet in eo. Redire saepe fraus in auctorem solet. Suo ipsius laqueo captus est. Suo laqueo captus est.

1304. Incidit in Scyllam cupiens vitare Charybdim. Cai em Cila, desejando evitar o Caribde. Fugiu do alcaide, topou com o meirinho. Fugiu do lobo, caiu no arroio. Incidit in Scyllam cupiens vitare Charybdim, qui morbum fugiens incidit in medicum. [Owen, Epigrammata, De Malo in Peius] Cai em Cila, desejando evitar o Caribde, quem, fugindo da doença, esbarra com o médico. Incidit in Scyllam cupiens vitare Charybdim, sic morbum fugiens incidit in medicos. VIDE: Cineres evitans, in carbones incidi.

1305. Incipe: dimidium facti est coepisse. Superfit dimidium: rursum hoc incipe et efficies. [Ausônio, Epigrammata 84] Começa: ter começado é a metade da obra. Falta a metade: começa de novo, e terminarás. Metade da obra tem feito quem começa bem e com jeito. Trabalho bem começado, meio acabado. O bom princípio é a metade. VIDE: Dimidium facti, qui coepit, habet. Principium dimidium totius est. Principium dimidium operis est.

1306. Incipe, parve puer, risu cognoscere matrem. [Virgílio, Eclogae 4.60] Começa, pequena criança, a conhecer tua mãe pelo seu sorriso.

1307. Incipe pollicitis addere facta tuis. [Ovídio, Amores 2.16.48] Começa a juntar ação às tuas promessas.

1308. Incipe quidquid agas: pro toto est prima operis pars. [Ausônio, Opuscula, De Inconexis] Começa o que tens de fazer; a primeira parte do trabalho vale o todo. Caminho começado, meio caminho andado. VIDE: Dimidium facti, qui coepit, habet. Incipe: dimidium facti est coepisse. Superfit dimidium: rursum hoc incipe et efficies. Principium dimidium totius est.

1309. Incipere multo est, quam impetrare, facilius. [Plauto, Poenulus 973] É muito mais fácil começar do que realizar.

1310. Incipere plurimorum est, perserverare paucorum. [S.Jerônimo] Muitos começam, mas poucos persistem. Começado e não acabado vale por estragado. VIDE: Coepisse multorum est, perficere autem paucorum.

1311. Incipias cave quo mox perfecisse negabis. [DAPR 166] Evita começar o que logo te negarás a acabar. Melhor é não começar o que não se pode acabar.

1312. Incipientibus malis obstruendae sunt viae. Devem-se impedir os caminhos dos males assim que eles começam. Remédio só serve cedo. No perigo com tento, e ao remédio com tempo. VIDE: Aegroto mortuo, sero venit medicus. Auxilium profligatis contumelia est. Initiis mederi praestat. Melius est ante tempus occurrere quam post remedium quaerere. Melius est intacta iura servare, quam post vulneratam causam remedium quaerere. Multo quam finem, medicari initia praestat. Pharmaca nascenti sunt adhibenda malo. Praestat principio mederi quam fine. Principio magis quam sero medicina paranda est. Principio melius quam fini tu medearis. Principio praestat, quam fini adhibere medelam. Satius est initiis mederi quam fine. Satius mederi est initiis quam finibus.

1313. Incipis invitus, cessasque invitus ab essu. [Pereira 100] Começas a comer sem querer, paras de comer sem querer. Comer e coçar, tudo está em começar.

1314. Incipit. Começa aqui.

1315. Incipit res melius ire quam putaram. [Cícero, Ad Atticum 14.15.2] A coisa começa a avançar melhor do que eu pensava.

1316. Incipit Vita Nova. [Dante / Divisa da Universidade Federal de Minas Gerais] Aqui começa uma nova vida. (=Expressão usada para indicar uma mudança radical).

1317. Incita equum iuxta nyssam. [Erasmo, Adagia 4.4.86] Impele teu cavalo para o objetivo. VIDE: Impelle equum ad metam. Propera ad rem propositam.

1318. Incitamentum amoris musica. [Moore 462] A música é um estímulo ao amor. VIDE: Musicam docet amor. Musicam docet amor, etsi fuerit indoctus prius.

1319. Incitantur enim homines ad cognoscenda quae differuntur. [Plínio Moço, Epistulae 9.27.2] Os homens ficam ansiosos para conhecer as coisas que demoram.

1320. Incitas crabrones. [Rezende 2564] Provocas as vespas. Acordas o cão que dorme. Mexes em casa de marimbondo. VIDE: Canem sopitum ne excita. Crabrones non sunt irritandi. Irritabis crabrones. Noli irritare crabrones. Noli irritare leones. Octipedem excitare. Stimulare leones.

1321. Incivile est nisi tota lege perspecta una aliqua particula eius proposita iudicare vel respondere. [Celsus, Digesta 1.3.24] É uma violência julgar ou responder sem considerar toda a lei, mas somente a partir de uma particularidade dela.

1322. Incivilis erit non villae cultor, at ille, quicumque inculta rusticitate viget. [Pereira 112] Não é vilão o habitante da vila, mas aquele que vive na ignorância bruta. Não é vilão o da vila, senão o que faz vilania.

1323. Inclinat, non necessitat. Indica, mas não obriga. (=Diz-se do argumento que impressiona, mas não convence definitivamente). VIDE: Astra inclinant, sed non urgent. Astra inclinant, sed non cogunt. Astra inclinant, non necessitant. Astra inclinant, non trahunt. Astra inclinant, non obligant.

1324. Inclusio unius est exclusio alterius. [Jur / Black 944] A inclusão (designação) de uma pessoa é a exclusão da outra. Inclusione unius fit exclusio alterius. Pela inclusão de uma pessoa ocorre a exclusão da outra. VIDE: Designatio unius est exclusio alterius. Qui dicit de uno, negat de altero.

1325. Incognita non turbant. O desconhecido não nos perturba. Mal que se ignora, o coração não chora. VIDE: Quod non videt oculus, cor non dolet.

1326. Incognitae sunt plerumque magnae felicitatis viae. Geralmente são desconhecidos os caminhos do grande sucesso.

1327. Incola est qui in aliqua regione domicilium suum contulit. [Jur] Habitante é o que instalou seu domicílio em alguma região.

1328. Incolas domicilium facit. [Jur / Black 944] É o domicílio que cria os residentes.

1329. Incommoda eum sequi debent quem commoda et utilitates sequuntur. [Jur] Os prejuízos devem seguir aquele a quem seguem os lucros e os benefícios.

1330. Incommodum admodum est invitis iumentis quadrigas agere. É muito trabalhoso conduzir o carro, quando os jumentos não querem. VIDE: Stultitia est venatum ducere invitas canes.

1331. Incompositio corporis inaequalitatem indicat mentis. [S.Agostinho / Rezende 2571] O descuido do corpo mostra a desorganização da mente.

1332. Incontinens lingua turpissimus morbus. A língua incontinente é uma doença terrível.

1333. Incorporalia bello non acquiruntur. [Jur / Black 946] Coisas incorpóreas não se adquirem pela guerra.

1334. Incredibile dictu. [Cícero, De Signis 124] Incrível de ser dito.

1335. Incredibile est quod dico, sed verum. [Quintiliano, Institutio Oratoria 9.3.87] O que digo é incrível, mas verdadeiro. Incredibile, sed verum. Incrível, mas verdadeiro. Parece mentira, mas é verdade.

1336. Incredibile est quam facile etiam magnos viros dulcedo orationis abducat a vero. [Sêneca, Epistulae Morales 90.20] É inacreditável a facilidade com que a doçura do discurso afasta da verdade até grandes homens.

1337. Incredulus odi. [Horácio, Ars Poetica 188] Odeio, porque não creio nisso.

1338. Increpa illos dure. [Vulgata, Tito 1.13] Repreende-os asperamente.

1338a. Incudem eamdem tundere. Malhar a mesma bigorna. Bater sempre na mesma tecla. Cantar sempre a mesma canção.

1339. Incuria fudit non paucas maculas. A negligência criou não poucas faltas. VIDE: Non ego paucis offendar maculis, quas incuria fudit. Non paucas maculas incuria fudit.

1339a. Incus robusta malleum non temnit. [Gaal 51] Bigorna forte não despreza martelo. Coração forte vence a má sorte. Incus robusta malleum non metuit. Incus maxima non metuit strepitus. [Seybold 154] Bigorna grande não tem medo de ruídos. VIDE: Animus magnus non curat iniurias.

1340. Incustoditae diripiuntur opes. [Ovídio, Tristia 1.10.56] Riquezas desguarnecidas são saqueadas. Arca aberta, o justo peca.

1341. Incustoditum captat ovile lupus. [Ovídio, Tristia 1.6.10] O lobo toma o aprisco desguarnecido.

1342. Inde caput morbi. [Juvenal, Satirae 3.236] Eis a origem do mal.

1343. Inde datae leges, ne firmior omnia posset. [Ovídio, Fasti 3.279] As leis foram feitas para que o mais forte não possa tudo. Inde datae leges, ne fortior omnia posset. [Black 948]

1344. Inde irae et lacrimae. [Juvenal, Satirae 1.168] Daí a ira e as lágrimas.

1345. Inde lupi speres caudam, cum videris aures. [Jakob Werner, Lateinische Sprichwörter 62] Quando vires as orelhas do lobo, espera a sua cauda vir do mesmo lugar.

1346. Indebiti soluti repetitio [Codex Justiniani 4.31.13] Reclamação do indébito pago.

1347. Indebiti solutio. [Jur / Black 948] Pagamento do indébito.

1348. Indebitum. [Digesta 12.6] Coisa não devida. Indébito.

1349. Indemnis spectabo alium mala nostra ferentem. [Aristóteles / Erasmo, Chiliades 40] Olharei sem sofrer outra pessoa sofrendo o meu mal,. Feliz aquele a quem as desgraças alheias tornam acautelado. VIDE: Innocuus alium aspiciam meum habentem malum.

1350. Index est animi sermo. [Palingênio / Binder, Thesaurus 1462] A linguagem é o espelho da mente. Pelo canto se conhece o pássaro. Cada um fala como quem é. VIDE: Alia noctuae, alia vox coturnicis. Qualia verba viri, talis et ipse vir est. Sermo index animi. Verba sunt indices animi.

1351. Index expurgatorius. Índice expurgatório. (=Lista em que a Igreja Católica indicava os trechos dos livros que deveriam ser omitidos ou alterados).

1352. Index librorum prohibitorum. O catálogo dos livros proibidos. (=Catálogo dos livros cuja leitura era proibida pela Igreja Católica aos seus seguidores).

1353. Index mendorum. Lista de erros a corrigir. VIDE: Corrigenda.

1354. Indexque morum sermo sit viri probi. [Schottus 613] A linguagem é o indicador do caráter do homem honesto.

1355. Indicabo tibi, o homo, quid sit bonum. [Vulgata, Miquéias 6.8] Eu te mostrarei, ó homem, o que te é bom.

1356. Indicandum est, quae maxime ex utraque parte dicantur, quo facilius nostra quoque opinio interponi possit. [Celso, De Medicina, Prooemium 12] Deve-se indicar quais são as principais afirmações de cada lado, de modo que nossa opinião também possa ser apresentada com mais facilidade.

1357. Indicium imminentis exitii nimia maturitas est. [Sêneca, Ad Marciam 23.5] Desenvolvimento excessivo é sinal de destruição iminente. O que cedo amadurece cedo apodrece. VIDE: Citius pubescunt, citius senescunt. Cito maturum, cito putridum. Is cadit ante senem qui sapit ante diem. Quod cito fit, cito perit.

1358. Indictum sit. [Digesta 50.7.18] Fica não dito. Fica o dito por não dito.

1359. Indigent infirmi medici auxilium. [Schottus, Adagialia Sacra 24] Os doentes é que precisam da assistência do médico. VIDE: Cum nullus sit morbus, nulla medela opus. Cum nullus sit morbus, nulla medela indigeamus. Infirmi medicina opus habent. Non egent qui sani sunt medico, sed qui male habent. Non est opus sanis medicus, sed male habentibus. Non est opus valentibus medicus, sed male habentibus. Non necesse habent sani medico, sed qui male habent. Quorum corpus aegrotat, iis medico opus est. Recte qui valeat, medicae non indigus artis. Sanus non eget medico, sed male habens.

1360. Indigentia mater sanitatis. [Grynaeus 269] A necessidade é a mãe da saúde. A gula mata mais que a espada. VIDE: Ancipiti plus ferit ense gula. Est gula totius fons et origo mali. Ferre solent paucas fercula pauca cruces. Multa tibi multos coacervant fercula morbos. Plures interficit cena quam gladius.

1361. Indigna digna habenda sunt, erus quae facit. [Plauto, Captivi 200] As coisas indignas que o patrão faz devem ser tidas por dignas. O chefe sempre tem razão. O que o chefe mandar faremos todos. VIDE: Falsum etiam est verum quod constituit superior.

1362. Indignante invidia florebit iustus. [Divisa] O homem justo florescerá apesar da irritação dos invejosos.

1363. Indignare, si quid in te inique proprie constitutum est. [Sêneca, Epistulae Morales 91.15] Queixa-te, se a ti é imposta uma lei injusta.

1364. Indignatio regis nuntii mortis. [Vulgata, Provérbios 16.14] A indignação do rei é prenúncio de morte. VIDE: Tempestas grandis est indignatio regis.

1365. Indignor quandoque bonus dormitat Homerus. [Horácio, Ars Poetica 359] Fico indignado quando o bom Homero cochila. VIDE: Aliquando bonus dormitat Homerus. Aliquando dormitat et Homerus. Dormitat et Homerus. Interdum etiam bonus dormitat Homerus. Quandoque bonus dormitat Homerus. Qui enim nimium invigilat, interdum dormitat.

1366. Indignus est qui illi calceos alliget. [DAPR 245] É indigno de atar-lhe os sapatos. Não lhe chega ao bico dos sapatos. Indignus est, qui illi calceos detrahat. [Manúcio, Adagia 233] É indigno de tirar-lhe os sapatos.

1367. Indignus sum, qui illi matellam porrigam. [Pereira 112] Sou indigno até de lhe oferecer o bacio. Não lhe chego à sola dos pés. Indignus, qui illi matellam porrigat. [Erasmo, Adagia 1.5.94] É indigno até de lhe oferecer o bacio.

1368. Individuorum multiplicatio intenditur a natura propter speciei conservationem. A multiplicação dos indivíduos é aplicada pela natureza por causa da conservação da espécie.

1369. Indocti dicunt omnia. Doctis est electio et modus. [Quintiliano, Institutio Oratoria 2.12.6] Os ignorantes dizem tudo. Os doutos têm escolha e equilíbrio. O ignorante é sempre o que mais fala. VIDE: Insipientis inest maior iactantia menti. Vacuum vas altius pleno vaso resonat.

1370. Indocti discant et ament meminisse periti. [Charles Hénault, Abrégé Chronologique / Rezende 2592] Que os ignorantes aprendam, e que os doutos achem prazer no recordar.

1371. Indoctius dicito, sed clarius eloquere. [Apostólio 2.96] Fala com menos erudição, mas expõe com mais clareza. Indoctius proloquitor, atque clarius. [Grynaeus 56] Expõe com menos erudição e mais clareza.

1372. Indocto nihil iniquius. [Grynaeus 290] Nada mais injusto que o ignorante.

1373. Indoctus inter doctissimos. [Manúcio, Adagia 293] Um homem inculto entre homens muito cultos. VIDE: Anser inter olores. Anseres inter olores strepunt. Argutos inter strepere anser olores. Graculus inter musas. Infantissimus inter eloquentissimos.

1374. Indomitum nihil est pio. Para o justo não há nada que não possa ser vencido. Indomitum nihil esse pio tutumve nocenti. [Claudiano, De Quarto Consulatu Honorii 100] Nada há invencível para o justo, nem seguro para o culpado.

1375. Induitis me leonis exuvium. [Erasmo, Adagia 1.3.66] Colocas sobre mim uma pele de leão. Por fora, muita farofa, por dentro, molambo só. VIDE: Colorem habent, substantiam vero nullam. Introrsus turpis, speciosus pelle decora. Intus Nero, foris Cato. Leonis exuvium super asinum.

1376. Indulge veniam pueris. [Juvenal, Satirae 8.167] Desculpa os jovens.

1377. Indulgentia dignus est arduus labor et immensus. O trabalho difícil e longo é digno de indulgência.

1378. Indulgentia parentum, filiorum pernicies. A indulgência dos pais é a ruína dos filhos.

1379. Indulgentia principis. [Digesta 23.2.31] A indulgência do príncipe. A concessão do príncipe. O indulto.

1380. Indulget fortuna malis, ut laedere possit. [Dionísio Catão, Disticha 2.23] A sorte sorri para os maus, para que possa perdê-los.

1381. Indurandus est animus. [Sêneca, Epistulae Morales 51.5] O espírito deve ser fortalecido.

1382. Indus elephantus haud curat culicem. [Erasmo, Adagia 1.10.66] O elefante não faz caso do mosquito. Homem grande não desce a coisas baixas. VIDE: Aquila non captat muscas. Elephantus culicem non curat. Elephantus Indus non hili culicem facit. Elephas muscam non curat.

1383. Indusium tunica propius fraterque nepote. [Walther 12277 / Tosi 1282] A camisa está mais próxima do que a túnica, e o irmão do que o neto. Mais perto estão os dentes que os parentes. Indusium propius tunica. [Bebel, Adagia Germanica] VIDE: Genu sura propius. Genu sura propius, et tunica pallio propior. Propior est tunica pallio. Tunica propior pallio est.

1384. Industria crescimus. [Divisa] Crescemos pelo esforço.

1385. Industria in agendo, celeritas in perficiendo, consilium in providendo. [Cícero, De Imperio 29] Zelo na atividade, rapidez na execução, prudência na previsão.

1386. Industria murus. [Divisa] O esforço é uma muralha.

1387. Industria navem implet. [Divisa] O esforço enche o barco.

1388. Industriae nil impossibile. [Divisa] Ao esforço nada é impossível. Quem trabalha tudo alcança. VIDE: Amat victoria curam. Cura omnia potest. Curae nihil impossibile est. Labor vel ignem ex lapide decutit.

1389. Industriam adiuvat Deus. [Erasmo, Adagia 3.9.55] Deus ajuda ao esforço. Deus ajuda a quem trabalha. A quem se ajuda, Deus o ajuda. VIDE: Adesse gaudet, sed laboranti, Deus. Laboribus vendunt nobis omnia bona divi. Quisquis laborat, huic manum praebet Deus.

1390. Indutus rapto nudus abire parat. [Refranes y Locuciones Familiares de la Lengua Castellana 245] Quem veste roupa roubada, acaba andando nu. Quem o alheio veste, na praça o despe. VIDE: Aliena ornatus veste nudatus contumeliose abit.

1391. Inedia et insomnia corpus debilitant. A falta de alimento e a falta de sono enfraquecem o corpo.

1392. Inediam facillime sustinent mediae aetates, minus iuvenes, minime pueri et senectute confecti. [Celso, De Medicina 3.32] As pessoas de meia idade suportam a fome com facilidade; os jovens a suportam menos, e as crianças e os velhos não a suportam de maneira nenhuma.

1393. Inepta est largitio, quae indignis accidit. [DAPR 374] É absurda a generosidade concedida aos indignos. Fazer bem a velhaco é lançar água ao mar. Não deites pérolas a porcos. VIDE: Malo si quid benefacias, id beneficium interit. Noli mittere margaritas ante porcos. Rusticum beneficare, et laterem lavare idem est.

1394. Ineptas autem, et aniles fabulas devita. [Vulgata, 1Timóteo 4.7] Despreza as fábulas impertinentes e de velhas. VIDE: Aniles fabellae. Anicularum deliramenta. Nec fabellas aniles proferas.

1395. Iners malorum remedium ignorantia est. [Sêneca, Oedipus 515] Ignorar os males é um remédio estéril contra eles.

1396. Inertia atque torpedo plus detrimenti facit, quam exercitio. [Marcos Catão, Carmen de Moribus / Aulo Gélio, Noctes Atticae 11.3] A inércia e a imobilidade fazem mais dano (ao corpo humano) que o exercício.

1397. Inertia est laboris excusatio. [Publílio Siro] Evitar o trabalho é preguiça.

1398. Inertia indicatur, cum fugitur labor. [Publílio Siro] A preguiça se revela, quando se foge ao trabalho.

1399. Inertiae dulcedo. [Tácito, Agricola 3] O prazer da ociosidade. Il dolce far niente.

1400. Inertibus viris iners oratio. [Schottus, Adagia 611] É inútil a palavra dos homens sem iniciativa.

Ao Topo